معنی گریه و شیون

زاری

والزاریات

ضجه

ضجه، لابه

نوحه

شیون

شیون.[شی وَ] (اِ) نوحه و ناله و ماتم. (غیاث) (از آنندراج). زاری و ناله و افغان و فریاد که در مصیبت و محنت برآرند. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ جهانگیری) (از برهان). عزا. ماتم. ندبه. ضجه. نوحه. آه و ناله. گریه ٔ جمعی به آواز بلند بر مصیبتی. سوک. افغان. فغان. (یادداشت مؤلف). مقابل سور. گریستن به آواز بلند برمرده، و آن با برخاستن و کردن صرف شود:
کنون دوده را سربسر شیونست
نه هنگامه ٔ این سخن گفتنست.
فردوسی.
کنون شیون باربد گوش دار
سر مهر مهتر به آغوش دار.
فردوسی.
همه مرز ایران پر از دشمن است
بهر دوده ای ماتم و شیون است.
فردوسی.
کنون شیون باربد گوش کن
جهان را سراسر فراموش کن.
فردوسی.
به آمل فروشد به آب و بمرد
مرا در غم و درد و شیون سپرد.
فردوسی.
ترا بخت چون روی آهرمن است
به خان تو تا جاودان شیون است.
فردوسی.
در سرایش همیشه شادی و سور
در سرای مخالفان شیون.
فرخی.
نام تو بدو زنده و در خانه ٔ تو سور
در خانه ٔ بدخواه تو صد شیون و ماتم.
فرخی.
رو به رضای پدر به غزو سوی روم
درفکن اندر سرای قیصر شیون.
فرخی.
زنان دشمنان از پیش حربت
بیاموزند الحانهای شیون.
منوچهری.
که با نادان نه شیون باد نی سور.
(ویس و رامین).
گمان ها همه راست مشمر ز دور
که بس مانَد از دور شیون به سور.
اسدی.
چو شیون از اندازه بگذاشتند
پس آنگاهش از تخت برداشتند.
اسدی.
به هر خیمه شیون بد آراسته
همه ناله ٔ خستگان خاسته.
اسدی.
ور بپسندی به ستوری چنین
تا به ابد یار غم و شیونی.
ناصرخسرو.
نه سور است ارچه همچون سور از دور
پر از بانگ و پرانبوهیست شیون.
ناصرخسرو.
زی من یکی است نیک و بد دهر از آنک
سورش بقا ندارد و نه شیونْش.
ناصرخسرو.
در فرحَش زَانْدُه ترس و بدان
کآخر هر سور جهان شیون است.
ناصرخسرو.
فرقت آب حوض و وصلت برف
این و آن را چه شیون و سور است.
مسعودسعد.
فرزند من آنکه سور من شیون اوست
از صحت من سور بر او شیون شد.
سوزنی.
هر کجا سوریست در گیتی قرین شیون است
شهاب الدین سمرقندی.
بشنوانید مرا شیون من وز دل سنگ
بشنوید آه رشید ار شنوایید همه.
خاقانی.
بامدادان همه شیون به سر بام برید
زآتشین آب مژه موج شرر بگشایید.
خاقانی.
به انتظار وصول شب که چون دررسد و بیگانه در حوالی سرای و خانه نماند صدا به شیون برآورد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی).
بر شوی ز شیونی که خواندی
در شیوه ٔ دوست نکته راندی.
نظامی.
مرا بگذار تا گریم بدین روز
تو مادرمرده را شیون میاموز.
نظامی.
فلک را عشق تو در گردش انداخت
جهان را شوق تو در شیون آورد.
عطار.
- امثال:
از دور شیون سور نماید. (امثال و حکم دهخدا).
این مرده به این شیون نیرزد. (امثال و حکم دهخدا).
با نادان نه شیون بادو نه سور. (امثال و حکم دهخدا).
شیون از دور سور نماید. (امثال و حکم دهخدا).
مرگ یک بار (یک دفعه) شیون یک بار (یک دفعه). (امثال و حکم دهخدا).
- آواز شیون برخاستن، صدای گریه و ندبه ٔ جمع بر روی مرده و یا مصیبتی دیگر بلند شدن. (یادداشت مؤلف).
- به شیون بودن، شیون و افغان کردن. به عزا و ماتم گریه کردن:
که هرچند فرزند دشمن بود
چو شد کشته بابش به شیون بود.
فردوسی.
- شیون برخاستن، آواز گریه و زاری در مصیبت و عزای کسی بلند شدن از جایی. (یادداشت مؤلف):
که شیون نه برخاست از خان من
همی آتش افروزد از جان من.
فردوسی.
- شیون برداشتن، آغاز به ناله و ضجه کردن:
تا من دل شده را دست ز گردن برداشت
جوهر تیغ تو چون سلسله شیون برداشت.
صائب (از آنندراج).
- شیون گرفتن، ماتم گرفتن. به عزاو نوحه پرداختن:
اَبَر بیگناهیش نخجیرزار
گرفتند شیون به هر کوهسار.
فردوسی.
- شیون و شین، نوحه و زاری. ماتم و بدبختی.
|| به معنی ناله و فریاد مجاز است ولهذا شیون زنجیر و شیون بلبل و مانند آن و با لفظ آمدن و کشیدن و کردن و برداشتن مستعمل می شود. (آنندراج).
- شیون کشیدن، ناله و فریاد کردن:
امشب ز شیونی که کشیدند بلبلان
پنداشتم به باغ مگر باغبان گذشت.
محمدقلی سلیم (از آنندراج).

شیون. [ش ُ] (ع اِ) ج ِ شان. (غیاث). || ج ِ شَیْن، به معنی زشتی و عیب. (غیاث).

شور و شیون. [رُ شی وَ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب) بانگ و فغان. آه و فغان.

گریه. [گ ِرْ ی َ / ی ِ] (اِمص) اسم مصدر گریستن.اشک ریختن. گریستن. اشک. سرشک. (حاشیه ٔ برهان چ معین). آب از چشم ریختن. (آنندراج). بُکاء: خم، گریه ٔ سخت. حَنین، گریه در بینی. (منتهی الارب):
بمیرد چون بگرید سیر تا هشیار پندارد
که چیزی جز که گریه نیست ترکیب تن و جانش.
ناصرخسرو.
با پسر این چنین مثل زد سام
گریه بهتر ز خنده بی هنگام.
سنایی.
هیچ شک نیست اندرین گفتار
گریه آید ز خنده ٔ بسیار.
سنایی.
غمزه ٔ اختر ببست خنده ٔ رخسار صبح
سرمه ٔ گیتی بشست گریه ٔ چشم سحاب.
خاقانی.
گفت که خاقانیا آب رویت چون نماند
آب رخم هم به آب گریه ٔ زارم ببرد.
خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 754).
گریه ای با صدق بر جانها زند
تا که چرخ و عرش را گریان کند.
مولوی.
زگریه مردم چشمم نشسته در خون است
ببین که در طلبت حال مردمان چون است.
حافظ.
- امثال:
از پی هر گریه آخر خنده ای است.
مرد آخر بین مبارک بنده ای است.
مولوی.
گریه آید ز خنده ٔ بسیار
سنایی
گریه اش در آستین است، فوراً گریان میشود. زود به گریه می افتد.
گریه ٔ به وقت بهتر از خنده ٔ بی وقت است.
گریه ٔ بی سوز نباشد.
گریه دام زن است.
گریه در خواب مایه ٔ شادیست
بندگی از مؤنت آزادیست.
سنایی.
گریه را هم دل خوش می باید.
گریه ٔ زن مکر زن است.
گریه ٔ گوزن به از خنده ٔ شیر. (آنندراج).
برای هر یک از امثال فوق رجوع به امثال و حکم دهخدا شود. صاحب آنندراج درباره ٔ صفات گریه آرد: گریه ٔ آبدار، گریه ٔ آتش عنان، گریه ٔ آهسته، گریه ٔ ارغوانی، گریه ٔ بی اختیار، گریه ٔ بی رنگ، گریه ٔ پا در رکاب، گریه ٔ پهنادار، گریه ٔ تلخ، گریه ٔ جگرپرداز، گریه ٔ خونی، گریه ٔ دانه دار، گریه ٔ در گلو، گریه ٔ دروغ، گریه ٔ دشت گرد، گریه ٔ رنگین، گریه ٔ زارزار، گریه ٔ سرشار، گریه ٔ شاداب، گریه ٔ شبانه، گریه ٔ شمرده، گریه ٔ شور، گریه ٔ صحرایی، گریه ٔ طفلانه، گریه ٔ طوفان خروش، گریه ٔ طوفان نژاد، گریه ٔ غلطان، گریه ٔ گرم، گریه ٔ گسسته مهار، گریه ٔمرجانی، گریه ٔ مستانه، گریه ٔ نمکین. و از تشبیهات گریه است:
- برق گریه:
باشدز برق گریه لبالب درون ما
چون میجهد ز ناوک ابر تو خون ما.
میرزامعز فطرت (از آنندراج).
- تسبیح گریه:
بود زنده مؤذن در خرابات
کندتسبیح گریه در مناجات.
حکیم زلالی (از آنندراج).
- سیم گریه:
گشته رایج از رواج شوق سیم گریه ام
از گداز بوته ٔ غم در غبار افتاده ام.
ظهوری (از آنندراج).
- شبنم گریه:
از شبنم گریه سبز گردد
ناکاشته دانه در گل ما.
طالب آملی (از آنندراج).
- شراب گریه:
شهنشه را چو جوش باده سر شد
دماغش از شراب گریه تر شد.
حکیم زلالی (از آنندراج).
- عروس گریه:
نی لعلش آتشین و نه یاقوتش آبدار
هرگز عروس گریه چنین بی صفا نبود.
طالب آملی (از آنندراج).
- موج گریه:
بخت سیاه صیقلی از موج گریه ساخت
خورشید عکس آینه ٔ روشن من است.
ظهوری (از آنندراج).
- نمک گریه:
عید آمد و در هر طرف میکده دام است
بر ما نمک گریه ٔ مستانه حرام است.
میررضی دانش (از آنندراج).

گریه و ناله و زاری در هنگام مصیبت، نوحه، فغان و فریاد،

(وَ) [په.] (اِ.) ناله و زاری.

فریاد و فغان همراه با گریه ی پر صدا در مصیبتی بزرگ

ناله و زاری فغان

افغان، جیغ، دادوبیداد، زاری، ضجه، فریاد، فغان، ناله، ندبه

607